Archive for category: In the news

OSLO – De Noren bezien het Nederlandse Masterplan Duurzame Visserij (MDV) met grote belangstelling en wil- len samenwerken bij het ontwerpen van nieuwe schepen. Tijdens het North Atlantic Seafood Forum (NASF), dat be- gin deze maand in Oslo werd georganiseerd, werd het MDV aan de orde gebracht en becommentarieerd. Vertegenwoordigers van heel vissend en kwekend Noorwegen zijn op het jaarlijkse NASF aanwezig. Noorwegen is in Europa het ‘visserij powerhouse’. Sytse Ybema van Sustainovate geeft een indruk van de conferentie op 6-8 maart, met nadruk op de Nederlandse inbreng.

Reinder Schaap speelt als visserijattaché een belangrijke rol bij het samenvoegen van Noorse en Nederlandse interesses en belangen. ,,Of we het leuk vinden of niet; Noorwegen is in Europa het visserij ‘powerhouse’. Het land is er zich van bewust dat de olie- en gasrijkdom rond 2050 op is, en dat het zich dan weer voor een groot deel moet redden met mariene en maritieme economische activiteiten. Daarom moet er nu zwaar worden geïnvesteerd in opbouw van kennis in deze sectoren. Innovasjon Norge, een overheidsinstelling die grote delen van de Noorse economie beslaat, stopt hier veel energie in. Een interessant gegeven is dat Innovasjon zich net als Nederland concentreert op een negental topsectoren. Een ander interessant gegeven is dat in het EU Joint Programming Initiative (JPI) voor Oceans & Seas Noorwegen de leiding heeft genomen; wederom omdat dit voor haar een essentiële sector is. In dit JPI wordt voor de komende zes jaar de lijn uitgezet voor onderzoek en ontwikkeling en vormt daarmee de basis voor het komende onderzoekskaderprogramma.’’

,,In het kader van de uitvoering van het 2012 jaarplan ‘Noors- Nederlandse samenwerking in de visserij’ van de Nederlandse visserijattaché Reinder Schaap heeft Sustainovate de opdracht aangenomen om verschillende activiteiten te faciliteren tijdens en rondom het NASF 2012. Met speciale aandacht voor de ontwikkeling van duurzame multipurpose visserijschepen (het Masterplan Duurzame Visserij), stimuleren van ontwikkeling ‘Algen voor vee/visvoer en supplementen’ en de vervolg-missie van Innovatie- Netwerk voor de opzet van een privaat visserijinnovatienetwerk in Nederland en marketing in de Noordzeevisserij. In Noorwegen waren diverse Nederlanders aanwezig, als sprekers of toehoorders, zoals voormalig PVis-voorzitter Doeke Fa- ber, Visfederatie-voorzitter Guus Pastoor, PFA-voorzitter Gerard van Balsfoort, Diek Parlevliet en Dirk van der Plas (Parlevliet & Van der Plas), Louwe de Boer en Jacob Kramer (Ekofish), Gert-Jan Kooij (WR 115), René Wijffels van Alge- PARC (Wageningen Universiteit) en Bert de Vries van Scheepsbouw Nederland, vertegenwoordigers van Phycom BV, PaceBlade Technologies BV en MatureDevelop- ment en enkele studenten van Van Hall Larenstein-WUR. ‘Dag 0’ (dinsdag 6 maart) was vanuit Nederlands oogpunt het belangrijkst, vanwege de innovatieonderwerpen en concrete matchmaking (bij elkaar brengen van professionals), en sloot ook het beste aan bij de uitdagingen waar de Nederlandse kottersector momenteel voor staat. Deze dag stond dit jaar in het teken van mariene voedselbronnen. Vandaag de dag wordt 30 procent van het aardoppervlak gebruikt voor 90 procent van de wereldvoedsel- productie. Slechts 1,8 procent van al ons voedsel komt uit de oceanen. De boodschap van dit innovatieseminar was helder: mariene voedselbronnen zijn onderbenut en gezien de groei van de wereld- bevolking essentieel voor de toekomstige wereldvoedselvoorziening.

Dit lijkt haaks te staan op de beleving die de consument heeft van de grote visserijen. Doeke Faber en Karl Ålmas van SINTEF, de grootste onderzoeksinstelling van heel Scandinavië, zaten deze innovatiedag voor. Faber zelf presenteerde zijn visie op huidige en toekomstige ontwikkelingen in de vissector. Het verhaal van Louwe de Boer over het ontstaan van de Ekofish Group en zijn plannen voor de toekomst werden met interesse ontvangen.
Opvallend dit jaar was de grote belangstelling voor mariene bij- producten; bruikbare organische verbindingen uit vis en andere organismen uit onze oceanen. Nieuw op de agenda dit jaar was het onderwerp algen. Zowel micro- als macroalgenproductie voor visvoeders en andere hoog- waardige toepassingen is in op- komst en veelbelovend, maar lijkt maar moeizaam aansluiting te kunnen vinden op de behoeften van vis- en schelpdierenkweek, bijvoorbeeld in kosten, volume en kwaliteit.

Er is een drietal interessante Noorse ontwikkelingen in de nieuwbouw van visserijschepen:
– de bouw van negen nieuwe witvisschepen (drie voor AkerSeafoods
en zes voor individuele visserijbedrijven)
– de bouw van een nieuw pelagisch schip door visserijbedrijf ‘Liegruppen’
– een ontwerp voor een duurzaam multipurpose schip door Det Norske Veritas

Het Aker-concept heeft hybride voortstuwing (25 procent minder energieverbruik), verwerking van visafval tot vismeel en visolie, verwerking tot filets aan boord en verbeterde vistechnieken.

Enkele elementen uit het Liegruppen-concept:
– Smartbox is een geïntegreerde communicatie tussen gegevens aan boord en de wal; van gevangen hoeveelheden tot het weer en visprijzen.
– Catch-metervoornauwkeurigevangstregistratie.
– Green passport: alle componenten in het schip classificeren op ecologische footprint.
– Hybride voortstuwing
– Energy balance: aan boord zo min mogelijk energie verloren laten gaan, zoals het koppelen van koeling aan verwarming.
– Stabilization: betere vaarstabiliteit, van belang voor opdrachten van de offshore olie- en gasindustrieën om een aantrekkelijke werkgever
te blijven!

Elementen uit het DNV-concept komen dicht in de buurt van het MDV, waar het nevenactiviteiten, energie-efficiëntie, betere arbeidsomstan- digheden en betere veiligheid betreffen.

MDV
Op verschillende momenten tijdens de conferentie werd het MDV naar voren geschoven om interesse in het concept te toet- sen en feedback te krijgen op de Nederlandse aanpak. Er werd die dinsdag door Schaap en Ybema een ‘besloten sessie over scheeps- design’ georganiseerd, met afgevaardigden van de veelzijdige toeleverancier en scheepsontwerper Rolls-Roys Marine, het grote visconcern Aker Seafoods, Scheepsbouw Nederland, SINTEF, de Ekofish Group, Gert-Jan Kooij en Det Norske Veritas (dat recent een ontwerp voor het vissersschip van de toekomst presenteerde). De Noren hebben belangstelling voor samenwerking met Nederland. Daarbij speelt zeker mee dat zij met zo’n samenwerking toegang hopen te krijgen tot EU-fondsen. Maar Nederland krijgt zo ook toe- gang tot in Noorwegen ontwikkelde innovaties. Hoofdvragen: Sluiten ontwikkelingsrichtingen op elkaar aan? Is er draagvlak voor projectontwikkeling met Nederlandse leveranciers en visserij- bedrijven binnen het MDV?
Aker, Rolls-Roys en SINTEF hadden als commentaar op het MDV dat energiebesparing veel gemakkelijker gaat als schepen ‘single purpose’ kunnen worden ingezet. Hiermee kan het ontwerp volledig worden toegespitst op een specifieke activiteit, die om een bepaalde romp, energiebalans en krachtenverdeling vraagt. Het begint volgens de Noren bij het functieprofiel van de gewenste maritieme activiteit, waarna bij- behorend scheepsontwerp(en) wordt of worden getekend. SIN- TEF heeft laten weten het MDV- projectteam met hun ervaring bij te willen staan bij het ontwerp van nieuwe schepen. In juni 2012 zal een groep Nederlandse vissers een nieuw bezoek brengen aan de scheepsontwerp-bouwbedrijven in Ålesund.
Op het NASF waren dit jaar ook vertegenwoordigers uit door de FAO uitgenodigde Afrikaanse ontwikkelingslanden aanwezig. De presentatie over Second Life – een tweede leven van Nederlandse visserijschepen in derde landen – op woensdag 7 maart was voorbehouden aan de Namibische en Angolese delegatie. Men leek enthousiast over het idee: gebruikte schepen uit Nederland die kunnen worden omgebouwd en naar elders verkocht. De delegatie was helder over de bestemming van deze nieuwe schepen: vervanging van de totaal verouderde vissersvloot in hun land. Later die dag hebben Ybema en Kooij de de- legatie uit Namibië uitgenodigd voor een zakendiner waar dieper op de behoeftes en het aanbod werd ingegaan. Ook de delegatie uit Uruguay heeft belangstelling getoond.

Noors Nederlands Netwerk
Tijdens de NASF werd ook een vervolg gegeven op de door Sustainovate georganiseerde en door InnovatieNetwerk gefaci- liteerde Oslo-missie in juni 2011 van een drietal Nederlandse vis- serijbedrijven uit de Klankbord- groep Visserij Innovatie. Het doel: een concrete werkwijze vinden voor het opzetten van een pri- vaat visserijinnovatienetwerk dat volgens het succesvolle Noorse MARELIFE concept zou kunnen opereren.
Marelife heeft in Noorwegen de functie van aanjager en motor achter het organiseren van con- crete projecten waarvan de vraag direct uit de bio-mariene indu- strie komt, en wordt gerund door hoofdspelers uit kapitaalkrachtige bedrijven en innovatieve ken- nisinstellingen. Het weet op die manier veel ‘solution providers’ om zich heen te verzamelen. Be- langrijke vraag is wel hoe een businessmodel eruit ziet voor een privaat innovatienetwerk.
Vorige week donderdag heb- ben Reinder Schaap, voorzitter Øystein Lie van Marelife en Sytse Ybema nog een evaluatiebijeen- komst gehouden om te bekijken of en hoe Nederlandse personen en bedrijven door het jaar heen be- trokken kunnen blijven bij NASF- ontwikkelingen. Nederland zou door het jaar heen enkele mini-se- minars kunnen organiseren over onderwerpen die door de industrie zijn aangegeven als meest urgent.
Bijvoorbeeld energiezuinige sche- pen in de visserij, opschalen van algenproductie aan land, verbe- tering van prijsontwikkeling voor duurzaam gevangen Noordzeevis en ontwikkelen van nevenactivi- teiten die de economische basis van de visserijsector versterken. Voor de pelagische sector kunnen dit zijn: FAO-zaken en dataverza- meling voor (regulier) onderzoek en kennis.
Het is belangrijk dat dit door de sector als zakelijke mogelijkheden worden gezien voor individuele spelers. Deze onderwerpen kun- nen volgend jaar tijdens NASF 2013 terug komen in zowel de hoofdsessie als in gesloten sessies. Nederland kan de leiding nemen in een of meerdere gesloten sessies en kan bijdragen aan het ontwer- pen van het sprekersprogramma van 2013.’’

Jelle Landstra van InnovatieNetwerk vond en vindt de NASF een uitgele- zen gelegenheid om in Noorwegen contacten te leggen. ,,De behoeften van de Noorse offshore industrie leiden tot allerlei nieuwe maritieme en technologische ontwikkelingen waar de visserij van profiteert. In tegenstelling tot de aquacultuur is de Noorse visserij niet sterk in de afzetketen. Er is behoefte aan het uit de ‘bulk sfeer’ halen van vis, ook relevant voor Nederland dus. Een van de innovatieprijzen van deze NASF ging dan ook naar een product met onderscheidende naam (brand) en kenmerken: bacalao van het Noorse Cape Fish.’’

De Noorse overheid steekt volgens Landstra weliswaar veel geld in de bouw van visserijschepen, maar is tot de conclusie gekomen dat dit te weinig opbrengt. ,,Het ontbreekt aan marktoriëntatie. De keten is onvoldoende transparant. Ook weer voor Nederland relevant dus. In dit licht heeft Noorwegen in 2006 het Marine Value Programme geformuleerd. Belangrijk aspect daarbij is dat de vis in Noorwegen niet buiten de veiling om mag worden verkocht, zelfs niet binnen één bedrijf of consortium. Iedereen moet op alle aangevoerde vis kunnen bieden. Daarbij functioneert een stelsel van minimumprijzen, waarbij kwaliteit onvoldoende in de prijs tot uiting komt en er dus onvoldoende stimulans is voor kwaliteitsdenken.’’

Landstra vindt het jammer dat er niet meer Nederlanders aanwezig waren ‘op een plek waar in een paar dagen zoveel informatie en con- tacten samen komen’. ,,Daarbij komt dat Noorwegen eigenlijk een soort Koeweit is. Minder exotisch misschien, maar daarom niet minder interessant. Geld genoeg, waarmee ze ook flink willen investeren in de visserij voor als de olie op is! Dus een waardevolle partner, bij nieuwe scheepsontwerpen en in de markt!’’

OSLO – Trawlers bestrijken veel meer zeeoppervlak en zijn veel langer op zee dan onderzoeksvaartuigen. Het vissen is steeds meer op wetenschap gebaseerd. Waarom die twee niet combineren? Er wordt momenteel een haalbaarheidsstudie uitgevoerd door de PFA en een aantal instituten naar het vermogen van pelagische trawlers om gegevens te verzamelen voor eigen en algemene kennisdoeleinden. Hiervoor is subsidie verleend in het kader van ‘Collectieve acties in de visketen’. De in Noorwegen woonachtige Nederlander Sytse Ybema van Sustainovate Inc. legt uit.

,,Het lijkt eerder gewoonte dan uitzondering: vissers die er een duidelijk andere mening op na houden dan onderzoekers en andere ‘land-based’ experts wanneer het gaat om kennis over pelagische visbestanden. Viskennis, visgrondkennis of visserijkennis of hoe je het ook noemt, het doet vaak denken aan de acceptatie van alternatieve geneesmiddelen. In toenemende mate toegepast in de praktijk, maar niet gedekt in het zorgpakket van uw verzekeringsmaatschappij, omdat wetenschappelijke bewijzen meestal nog ontbreken. Zo lijkt dat ook te gaan in de pelagische visserij.
De visser van tegenwoordig vraagt zich af of zijn kennis niet een veel grotere waarde kan vertegenwoordigen bij het oplossen van hedendaagse vraagstukken in de pelagische visserij. In het project worden de volgende specifieke problemen onder de loep genomen:

• Te weinig kennis over veranderend migratiepatroon en bestandscomponenten van blauwe wijting
• Te weinig kennis over de situatie op de visgronden bij wetenschappelijke onderzoeksreizen op blauwe wijting
• Te weinig kennis over de interactie tussen blauwe wijting en andere vissoorten die een afname van het bestand zouden kunnen verklaren
• Ongewenste bijvangsten van makreel wanneer deze vis en horsmakreel gemengd voorkomen
• Te weinig parate kennis over het snel veranderende verspreidingsgebied van makreel. Ook de bestandsschatting op basis van een 3-jaarlijkse ei-survey is in de ogen van velen niet nauwkeurig genoeg
• Gebrek aan kennis over migratie en bestandsgrootte van horsmakreel
• Geen informatie is beschikbaar over hoeveelheden en verspreiding van diepzee vissoorten als het lichtend sprotje, die op enig moment interessant kunnen blijken voor exploitatie.

Momenteel wordt een haalbaarheidsstudie uitgevoerd door de Pelagic Freezertrawler Association (PFA) en enkele kennis- en innovatie-eenheden naar het vermogen van pelagische traw- lers om gegevens te verzamelen voor eigen en algemene kennisdoeleinden. De gezamenlijke visserij bestrijkt immers veel meer zeeoppervlak en veel langere perio- den dan mogelijk is met onderzoeksvaartuigen. Het vissen is ook steeds meer op wetenschap gebaseerd. Waarom die twee niet combineren?

Dit kan door slim gebruik te maken van bestaande technieken en vangstinformatie aan boord. Typische van generatie op generatie doorgegeven schipperskennis en theorieën kunnen daarnaast worden gebruikt om onderzoeksvragen te nuanceren en oplossingsrichtingen aan te geven. Voor de studie is geld uit het Europees Visserijfonds verkregen in het kader van ́Collectieve acties in de visketen ́.

Alle pelagische trawlers zijn ontworpen om tijdens de visreizen op een zo efficiënt mogelijke manier te vissen. Omdat er zoveel van het vangstsucces afhangt hebben deze schepen zeer geavanceerde apparatuur aan boord en worden ze aangestuurd door zeer ervaren schippers. Hier zit dus een potentiële combinatie van topkennis en hoogwaardige gegevens. Er zijn ook schippers die hun ‘winnende strategie’ nooit hebben veranderd en dus de nieuwste technische ontwikkelingen (nog) niet actief gebruiken.

Binnen het project worden echolood, vangst- en oceaangegevens onder de loep genomen. Welke apparatuur leent zich voor gegevensverzameling en welke afwegingen moeten hierbij worden gemaakt? Welke onderzoeksvragen hebben baat bij commerciële gegevens en hoe kan deze informatie vervolgens worden opgenomen in het onderzoeks- en beleidsproces? Los van het feit dat het de schippers helpt bij het verbeteren van hun visserij-efficiëntie.

Noorse innovaties

Sustainovate Inc. is actief in Noorwegen en heeft via het MareLife innovatienetwerk toegang tot enkele inte- ressante ontwikkelingen die goed passen in dit verhaal; van hightech echolood-ontwikkelingen en geavanceerde data-managementsystemen tot vetgehalte-meters en genetische verificatiesystemen voor gebruik aan boord. ‘Samenwerking’ is het sleutelwoord wanneer gekeken wordt naar innovaties binnen en buiten de visserij.

Zo ontwikkelt de onderzoeksgroep van Olav Rune Godø (Instituut voor Marien Onderzoek in Bergen) akoestische observatietechnieken die het vissen veel efficiënter, maar ook veel duurzamer kunnen maken. Het toepassen van deze technieken vereist het opslaan van echoloodgegevens die vervolgens voor interne of externe onderzoeksdoeleinden kunnen worden gebruikt.

Ook de ontwikkelingen bij Simrad staan niet stil. Er lijkt een goede methode te zijn gevonden voor verbeterde soor- tenherkenning die schippers kan helpen bij het onderscheiden van makreel en horsmakreel wanneer deze in gemengde scholen voorkomen. Dit kan weer bijdragen tot verbeterde wetenschappelijke onderzoeksreizen.

Vangstgegevens bestaan traditioneel uit gewichtsverdelingen en bijvangstinformatie, maar het blijkt goed mogelijk om aan boord vissen nader te onderzoeken op kwaliteit, oorsprong en groei. Met technische en wetenschappelijke ondersteuning van bijvoorbeeld de Hogeschool voor Veterinaire wetenschap in Oslo wordt het mogelijk deze onderzoeken uit te laten voeren door de bemanning zelf.

De vele informatie-signalen die op de brug binnenkomen over de watertempera- tuur, weersgesteldheid, waterstromingen en aanwezigheid van plankton kunnen tegenwoordig relatief eenvoudig worden weergegeven in geavanceerde kaartsystemen, en gecombineerd met vangst en echoloodgegevens. Dit geeft de schipper een totaalplaatje van zijn visgronden en de kans vooruit te kijken in tijd. Met deze techniek heeft Sustainovate Inc. met succes geëxperimenteerd aan boord van de Noorse trawler ‘Libas’, en dit zou ook geïntroduceerd kunnen worden aan boord van PFA schepen. Zie over het werk dat is uitgevoerd door Sven Gastauer, aan boord van de LIBAS het rapport.

Rockall tot Brussel

Als we een goede manier vinden om visserijafhankelijke gegevens te verzamelen en te integreren hebben we een belangrijke stap gezet in het verbreden van de kennisbasis. Maar het is slechts een eerste stap. De tweede stap is de manier waarop die gegevens ingezet kunnen worden als onderbouwing van keuzes in het beleidsproces. Dat kan bijvoorbeeld via de wetenschappelijke route van IMARES en ICES. Maar het zou ook kunnen via de route van de Pelagische RAC. In ieder geval zijn dat aspecten waar keuzes in moeten worden gemaakt.
En het gaat niet vanzelf. In het verleden is wel duidelijk geworden dat gegevensverzameling vanuit de visserij niet automatisch leidt tot het meewegen van die informatie in het beleidsproces. Dus naast het verzamelen van gegevens en het omwerken daarvan tot informatie zal ook veel aandacht moeten worden besteed aan communicatie van resultaten en transparantie over hoe de gegevens zijn verzameld. Dit soort studies zijn essentieel voor het geaccepteerd raken van schipperskennis en visserijgegevens in duurzaam bestandsbeheer.”

Het rapport over deze studie wordt in de zomer 2011 verwacht. Contactpersonen zijn Sytse Ybema (Sustainovate Inc), Martin Pastoors (Center for Marine Policy) en Gerard van Balsfoort (PFA).

OSLO (NO) March 2010 – Report from North Atlantic Seafood Forum 2010

Source: Norsk Fiskerinæring #3 2010

Unge, pågående, velkledte og like velformulerte direktør Sytse Ybema  i  nederlandske Sustainovate kunne ved første øyekast ut som om han skulle selge et dot.com-selskap til et knippe børsinvestorer. I virkeligheten la han frem et konsept som Ybema selv hadde tenkt ut i løpet av en mange år lang periode som marinbiolog på forskningsfartøy.

Over en sjuårsperiode var fartøyet vårt stadig i virke i samme havområde som andre fartøy –  også fiskebåter. Men det var over hodet ingen kommunikasjon mellom båtene, og dette bidro faktisk til å gjøre arbeidet vårt svært vanskelig.  Kan man ikke bruke all denne sjøbaserte aktiviteten, alle disse dataene til å gjøre både fiskeriene og akvakultur mer effektive? Ville det være mulig å  forene det hele i et åpent system som også bidrar til et sunnere hav? spurte Ybema og mente vel egentlig å ha svaret.

ROTTERDAM – Complimenten van de Europese Commissie. Daarmee kan gesproken worden van een geslaagde internationale Fisheries Innovation Conferentie. Kosten nog moeiten werden door het ministerie van LNV gespaard om afgelopen weekend vissers, beleidsmakers en onderzoekers rond de Noordzee bij elkaar te brengen. Van visserszijde volgde op de tweede dag een indrukwekkend aantal presentaties over innovatie in de visserijpraktijk. Er valt nog zoveel te leren en te ontdekken.
Bij topdetaillist Schmidt Zeevis aan het Vasteland in Rotterdam ligt de scholfilet voor 23 euro per kilo in de vitrine. Tilapiafilet van ver weg is voor 5,25 euro in de aanbieding. Op een steenworp afstand helemaal boven in het Golden Tulip aan de Leuvehaven lieten Noordzeevissers afgelopen weekend aan beleidsmakers en onderzoekers zien wat ze allemaal doen om economisch en ecologisch duurzamer te vissen. Voor Noordzeeschol beurden die vissers afgelopen weekend rond 1,50 euro per kilo op de visafslag. Handelsvoorman Guus Pastoor geeft hoop: ,,Duurzaamheid gaat zich uitbetalen.´´

LNV wil graag uitstralen dat we in Nederland met z´n allen bepaald niet verkeerd bezig zijn om de tegenwind te trotseren, en dat komt in de internationale context van het congres goed over. Complimenten voor het Nederlandse beleid met prioriteit voor innovatie blijven niet uit. De krap honderdvijftig deelnemers op de tweedaagse meeting kwamen naast Nederland verder uit België, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Denemarken en Noorwegen. Ging het op de openingsdag nog vooral over politiek, op de zaterdag kwamen met name de vissers aan het woord. Die vissers waren er ook, zij het in de minderheid. Nederlandse en Vlaamse visserijbestuurders werden niet gezien.

Woorden van Ger Vos van het InnovatieNetwerk worden op het programmablad geciteerd: ´Het is niet de vraag of we het kunnen, maar of we het samen willen?´ Wetenschap en politici kunnen het allemaal wel willen, maar het zal samen met de vissers moeten gebeuren. Henk Riphagen van datzelfde InnovatieNetwerk omschreef het in september na een bezoek aan de wereldtop over duurzame visserij en de visserijbeurs in het Spaanse Vigo zo: ´Ik vond dat er een groot verschil was tussen de wereld van de praters en de wereld van de doeners. Maar ja, je hebt ze allebei nodig.´

Papers, booklets, rapporten en noem het allemaal maar op. Jazeker, ze zijn allemaal ook belangrijk. Maar het gaat om de visserij en de vissers, stelde Albert Vermuë van de LNV-directie Agroketens en Visserij. Hij gaf vrijdagmiddag de aftrap. Zijn stelling bij de opening van het congres was gelijk aan de slotconclusie bij het dankwoord een dag later: Innovatie is de sleutel voor duurzame visserij in de toekomst, en kan niet zonder de creativiteit van vissers. De rol van het Visserij Innovatie Platform, die van de kenniskringen en die van voorlopers uit de visserijpraktijk wordt geprezen. De kenniskringen waarin meer dan honderd Nederlandse visserijbedrijven en dus een substantieel deel van de vloot participeert, trekken de aandacht in de EU. Er zijn al gedachten voor de vorming van internationale kenniskringen. Een kritisch geluid laat Vermuë horen over de alarmbellen die de Verenigde Naties en ngo´s voortdurend laten rinkelen. ,,Kunnen ze ook de oplossingen bieden?´´

Positief over pulsvisserij

Ernesto Penas Lado is directeur Noordzee van het EC-directoraat Visserij bij de Europese Commissie. De hoogste EC-ambtenaar voor wat betreft het Noordzeevisserijbeleid. Hij hield een inleiding over de doelstelling van het Europees Visserij Fonds (EVF). Penas Lado gebruikt heel veel woorden. Kort samengevat komen die er op neer dat alle betrokkenen er rekening mee dienen te houden dat er minder subsidie uit Brussel gaat komen. Dat zal betekenen dat er effectiever omgegaan zal moeten worden met de beschikbare budgetten.

Bij herhaling noemt Penas Lada het beleid en noodzakelijke innovatie om discards te verminderen, en als logisch gevolg krijgt hij de vraag voorgelegd hoe het nu kan dat wijdere maaswijdtes juist de minste zeedagen ter beschikking krijgen. Het antwoord is voor de aanwezige vissers onbegrijpelijk. De Europese Commissie heeft niet gekeken naar selectiviteit van het vistuig, maar louter naar die visserijen die de meeste kabeljauw vingen. De consequentie is dat vissers gedwongen worden nauwer te vissen dan wenselijk, stelt ook de Duitse visserijvoorman Peter Breckling. Positief is Penas Lada over de pulsvisserij. Hij spreekt de verwachting uit dat de ban straks opgeheven wordt.

Maarten Mens van het Productschap Vis leidt vervolgens een boeiende discussie over de rol van politici, onderzoekers en vissers bij innovatie. Vanuit zuidwest-Engeland komt het commentaar dat technische maatregelen innovatie in de boomkorvisserij daar blokkeren. En de Urker schipper Klaas-Jelle Koffeman van de FD 281 noemt het probleem om bij de bank financiering te krijgen om innovatie door te voeren, een thema dat diverse keren nog terug zal komen. Directeur Martin Scholten van IMARES vindt dat banken ervan overtuigd moeten worden dat niet de quota, maar de manier van maatschappelijk verantwoord vissen gefinancierd wordt. Da´s ook een vorm van innovatie.

Cees van den Berg van Rederij J. van den Berg en Zonen uit Urk zegt in deze discussie graag zekerheid te willen horen over de toekomst van de boomkor, omdat LNV heeft door laten schemeren dat in de toekomst een verbod mogelijk is wanneer er een bruikbaar alternatief beschikbaar is. Dat maakt volgens hem reders en financiers onzeker. Wat Albert Vermuë betreft is er op dat punt geen sprake van een verborgen agenda. Een bruikbaar alternatief is een alternatief dat zowel economisch als ecologisch voordeel oplevert, en dus door alle partijen omarmt zal moeten worden. Zonder draagvlak komt er dus geen boomkorverbod. Hij ziet daarom geen reden voor terughoudendheid bij banken.

Camera’s aan boord

Vanuit Denemarken wordt een interessante proef met camera´s aan boord voor het voetlicht gehaald. Hoofddoel daarvan is de hoeveelheid kabeljauwdiscards te verminderen. En het werkt! Deelnemende vissers worden gestimuleerd met extra quota. Dat klinkt aanwezige vissers als muziek in de oren. Dan willen de aanwezige Hollandse vissers ook best camera´s aan boord hebben en zo laten zien waar ze mee bezig zijn, de Duitse en Britse vissersdelegatie zijn terughoudender. Lotte Kindt-Larsen van Deense Technische Universiteit geeft een presentatie. Op een filmpje spreekt visserijminister Eva Hansen over een opmaat om aanlandingsquota te vervangen voor vangstquota. Aan de proef doen zes diverse soorten schepen mee. Aan boord staan meerdere camera´s die via de satelliet non-stop beelden naar de wal uitzenden. Samen met gegevens over waar, wat en hoeveel er wordt gevist. ,,Stukken goedkoper dan observers aan boord´´, zegt Kindt-Larsen over de camera´s. Glimlachend: ,,En een alternatief voor of zelfs beter dan MSC´´

Er zijn onderzoeksideeën genoeg, stelt Bob van Marlen van IMARES. Maar als uitvoering daarvan leidt tot inkomensverlies van de vissers, wordt realisatie daarvan een moeilijk verhaal. De overheid kan en zal dat moeten afdekken. Het draait in alle gevallen om geld, om preciezer te zijn: een tekort aan geld. Maar dagvoorzitter Niko Wijnolst van Nederland Maritiem Land sluit de eerste dag af met de opmerking dat er veel reden is tot optimisme. Zelf is hij dat over het gebruik van vloeibaar gas (LNV) op de vloot, hoewel distributie nu nog een probleem is.

Initiatieven uit de visserij

Zaterdag zit er meer visserijpraktijk in de zaal. Dertien vissers en/of vertegenwoordigers krijgen de gelegenheid in tien minuten iets te zeggen of te laten zien over hun initiatieven. Dag Standal van het Noorse kennisinstituut SINTEF maakt daaraan voorgaande het initiatief voor een European Fisheries Technology Platform bekend. Een platform met invloed op de Europese onderzoeksagenda. IMARES is de Nederlandse participant. Leo Jansen, lid van het VIP en voorzitter van Stichting De Noordzee, solliciteert met succes naar deelname van ngo´s in dat platform.

Voorzitter Mike Park van de Scottish Whitefish Producers Association (SWFPA, de Schotse witvis-PO) toont een indrukwekkende lijst met maatregelen die de Schotse rondvisvloot heeft genomen om discards te verminderen. Door onwerkbare regelgeving van overheid liep het in 2007 ook de spuigaten uit, zegt Park vanuit eigen visserijervaring. Een enorme hoeveelheid kabeljauw ging dat jaar weer terug overboord. Kabeljauwquota en vangstmogelijkheden zijn volledig scheefgegroeid. De SWFPA heeft vervolgens plannen ontwikkeld om de vissers te stimuleren discards te verminderen. Dat gebeurt nu met enerzijds extra zeedagen als beloning en anderzijds met een boetesysteem. Park presenteerde een indrukwekkende lijst, en met al die maatregelen kunnen extra zeedagen worden verdiend. Dit jaar zijn er tot nu toe alleen al 127 RTC´s ingesteld, tijdelijk gesloten gebiedjes waar jonge kabeljauw wordt aangetroffen. Verder toont Park gesloten gebieden in het paaiseizoen (seasonal closures), gebruik van de zogeheten Orkney Trawl om selectiever te vissen, panelen met vierkante mazen van 13 cm in de bovenzij, waarnemers en ook camera´s aan boord.

Geen subsidie

Pieter Louwe van Slooten – de enige Nederlandse visserman die momenteel nieuw laat bouwen – geeft een impressie van de nieuwbouw van zijn multipurpose UK 153 in Polen. Die wordt in eigen beheer gebouwd. Het 28,5 meter lange casco op de Nauta-werf in Gdynia is al een eind gevorderd. De innovatie in vistechniek is dat deze hekkotter niet alleen geschikt gemaakt wordt voor flyshooten, twinriggen en staandwantvisserij, maar dat ook onderzocht wordt of met een pulstrawl op tong kan worden gekabeld. Hoeveel subsidie zit er op nieuwbouw van dit schip?, zo wordt gevraagd. Het antwoord van Van Slooten: zero.

Staandwantvisser Marnix Verleene van de O 369 ´Attila´ heeft plannen voor een groene kustvissersvloot. Al een paar jaar op papier. Hij toont de tekening van een 19 meter lange catamaran. Die is niet alleen geschikt voor staandwant, maar ook voor gaandwant. En ook voor toerisme en hengelaars uitgerust. Bovendien geschikt voor offshorewerk. En draait als ´groen´ vaartuig op bio-diesel. Het is een droom van Verleene om daar ooit mee te varen, maar zo lang hij honderd procent subsidie vraagt zal het ook bij een droom blijven.
Sam Rush uit het Engelse Devon presenteert een nieuwe manier van longelinevisserij zonder aas. Legio voordelen ziet hij. Voor het juiste begrip: Rush vist in z´n uppie met een zes meter grote boot op zeebaars. Dat gaat alleen in de zomerdag. ´s Winters vaart hij op een grote Nieuw-Zeelandse longliner bij Antarctica. Niet als visserman, maar om in de wateren van de Falklands allerlei data te verzamelen voor Britse onderzoeksinstituten. Het verhaal van Rush spreekt de Noordwijker Alexander Zijp van de staandwantboot WR 1 wel aan.

In opdracht van de Noorse reder Kjetil Holmeset wordt op dit moment in Oost-Europa het 60 meter lange casco voor een nieuwe longliner gebouwd. Hoofdaannemer is de werf Fiskerstrand Verft AS aan de noordwestkust van Noorwegen. De nieuwbouwer vervangt de elf jaar jonge en 46 meter lange ´Geir´ van Holmeset. Hoe is dat mogelijk in zo´n kort tijdsbestek? Enerzijds door de beschikbaarheid van meer vangstrechten, omdat het aantal Noorse longliners in datzelfde bestek is gedecimeerd van honderd naar 38. Anderzijds wordt er gewezen op de uitstekende samenwerking van de rederij met onderzoeksinstellingen. De innovatie toentertijd was de moonpool, waarbij de vis via een gat in het onderwaterschip naar binnen komt. De nieuwe innovatie zit´em vooral in de geavanceerde robottechniek in het visruim. Prachtige computeranimaties tonen hoe er straks op gewerkt gaat worden. De autoline bevat 70.000 haken.
,,Simpel, maar het werkt´´, zegt Dirk Sander van het Landesfischereiverband Weser-Eems over de in garnalensloffen geïntegreerde wielen. Zelf heeft Sander veertig jaar op garnalen gevist. Een zoektocht van de Duitsers om de weerstand in de garnalenvisserij te verminderen, heeft geleid tot het gebruik van wielen. Wielen om een as, dus zonder lagers. De ACC 2 spaart er tien procent gasolie mee uit, op jaarbasis komt dat neer op 8 tot 10 kuub brandstof.

Schipper Cor Daalder kan een mooi verhaal vertellen over de pulskor op de TX 68. Gister kwam hij binnen met 6.200 kilo tong en noteerde een topbesomming van 75.000 euro. ,,De resultaten zijn verbluffend goed´´, zegt hij op basis van een half jaar ervaring. Het meeste werk op vrijdag zit in de afstelling van de pulsdragers, het is belangrijk dat die op één lijn staan. De brandstofkosten zijn ´puur minder´ (vorige week werd 21 ton verdraaid), en volgens de bescheiden Texelaar zouden de vangsten vergelijkbaar met de boomkor zijn. Maar omdat het tuig aanzienlijk lichter is, kan de TX 68 op lastiger bestekken uit de voeten. Nog altijd wordt er gestoeid met de instellingen, vissnelheid (nu 4,5 tot 5 mijl) en netten, en Daalder is er van overtuigd dat er nog meer winst te behalen is. Vooral als in de toekomst misschien wel met een wing gevist gaat worden. ,,Dit is een duurzaam en verantwoord vistuig´´, aldus Daalder.

Harmen Klein Woolthuis van HFK schetst de ontwikkeling van de sumwing, een vleugeltuig dat door z´n ontwerp hoe dan ook aan de grond blijft. Na twee jaar ontwikkelen is dit tuig echt doorgebroken in de boomkorvisserij. Een stap verder is de pulswing. Vanwege subsidieregels is de spanning groot, maar nu LNV duidelijk heeft gemaakt dat het gaat om de betaling die voor 1 december moet zijn verricht, is de druk toch wat van de ketel. De TX 36 heeft hier nu vier weken mee gevist, maar het tuig functioneert nog niet naar behoren. Desondanks zijn er besommingen gerealiseerd van minimaal 25.000 tot 36.000 euro bij een brandstofverbruik van nauwelijks 13 ton per week. Door problemen met de lier brak vorige week de pulskabel en werd dinsdag in Oudeschild weer overgeschakeld op de oude sumwings en wekkerketting. Daarmee werd de week succesvol uitgevist en maandag kon er 61.000 euro worden besomd. Het plan is dat volgende week vrijdag weer omgetuigd wordt naar de pulswing. Dan zullen twee soorten pulsmodules worden uitgeprobeerd. De SL 3 ligt momenteel voor de kant voor ombouw naar de pulswing, de ombouw van de TX 38 is opgeschoven naar week 50, de UK 246 twijfelt en overweegt zich terug te trekken.

,,Wiens schuld is het dat ik hier vandaag sta in plaats van met mijn vrienden aan het jagen ben?´´, vraagt Klaas Jelle Koffeman van de FD 281 aan de zaal. Hij vestigt zijn hoop op de hydrorig. Dat vleugelvormige tuig met bolkoppen kan in de scholvisserij best meekomen, maar met tong is het een ander verhaal. De vangst blijft dan teveel achter, en het is de schipper zijn taak om ook de bemanning gemotiveerd te houden. De grote winst van de hydrorig is wel dat de boxen veel en veel schoner zijn, maar financieel bleek dat geen zoden aan de dijk te zetten. Een verdere doorontwikkeling van de hydrorig is dat de bolkoppen straks aan kettingen komen te hangen en zo flexibeler worden.
Simon Armstrong van CEFAS begeleidt tien kleinschalige boomkorkotters in zuidwest-Engeland die op vrijwillige basis een project zijn gestart om de hoeveelheid discards te halveren. De Britse overheid (DEFRA) heeft hiervoor subsidie vrijgemaakt. Tot nu toe proberen de schippers het vooral met aanpassingen in de netten, bijvoorbeeld wijdere en vierkante mazen. De resultaten zijn wisselend, het verlies aan commerciële vangst blijft tot nu toe beperkt.

Schipperszoon Erik Ellen (na de visserijschool op Urk is hij een HBO-opleiding Logistiek gaan doen, en nu werkt hij bij de Technische Unie) coördineerde samen met Cees van den Berg het door LNV gesubsidieerde outrigproject van de TX 5 en NG 1. Beide schepen vissen inmiddels weer met de boomkor. Vooral als gevolg van de goedkope scholprijzen en gedaalde brandstofprijzen, maar ook vanwege krapte in de beschikbare zeedagen.
In zijn presentatie op het congres liet Ellen zien dat er met de bordenvisserij ten opzichte van de boomkor zo´n 60 procent brandstof werd bespaard. Het project was erop gericht om de tongvangst met de outrigvisserij op te krikken. Dat lukte, maar in onvoldoende mate. Afhankelijk van prijzen en regelgeving wil de TX 5 volgend jaar de outrigvisserij weer herstarten, voor de toekomst wordt ook gedacht aan een combinatie met pulstechniek.
Van de tijdens de experimenten opgedane kennis wordt door de deelnemers in de kenniskring Outrigvisserij wel geprofiteerd. De Belgische middenslagkotter Z 19 vist nog steeds tot tevredenheid met de outrig. Schipper Peter Thysebaerdt realiseerde de laatste achtdaagse visreis in het Bristolkanaal een tongvangst van 3.300 kilo bij een gasolieverbruik van 1.600 liter per etmaal.

Manfred van Elslande is dertig jaar garnalenvisser. Sinds hij zijn O 700 verkocht is hij in dienst van ILVO schipper op het testvaartuig O 191. Van Elslande noemt het garnalentuig met klossenpees een effectief tuig. Van kritiek wilde hij eerst niet weten. Maar toen hij beter keek moest hij toegeven dat de bijvangst en het bodemcontact kritische punten zijn. Het Belgische ILVO timmert aan de weg met de Hoovercran, een voor de garnalenvisserij ontworpen pulstuig. Dat tuig is de afgelopen jaren onder regie van Bart Verschueren uitvoerig getest op de O 191. Het resultaat is dat met een gelijkblijvende vangst de bijvangst met een derde kan worden gereduceerd. Het plan is dat vanaf volgend voorjaar de Hoovercran getest en doorontwikkeld wordt op de Waddenzee. Daarvoor zijn de WR 40 en TX 25 aangemeld.

Maritiem netwerk

´Thinking out of the box´ luidt de boeiende slotpresentatie van Sytse Ybema. Ybema heeft jaren bij het RIVO gewerkt, woont nu in Noorwegen en heeft in Oslo zijn eigen onderzoeksbureau Sustainovate. In de discussie op de openingsdag vertelt hij al over zijn idee dat vissers mee kunnen werken aan en zelf ook kunnen profiteren van technische kennis uit andere maritieme sectoren. Voor die samenwerking is het netwerk MareLife opgericht. In dat maritieme innovatienetwerk participeert ook de aquacultuur, foodindustrie en offshore. Marine Harvest, Aker Seafoods en Lie Gruppen participeren. Ybema is met Sustainovate ook lid.

Met de Noorse rederij LieGruppen als voorbeeld zwaait Ybema de loftrompet over de Noorse pelagische sector. Lie heeft de grootste purseseiner/trawler van Noorwegen in de vaart, de 94 meter lange ´Libas´. Het vissersvaartuig wordt ook regelmatig door onderzoeksvaartuigen ingeschakeld en is daarvoor volledig uitgerust. Behalve vis wordt er dus ook informatie verkocht. En dat is het idee dat Ybema graag wil delen met bijvoorbeeld Nederlandse vissers. Er kan nog zoveel geleerd worden. Bijvoorbeeld door samenwerking met de olieindustrie. Daar zit het geld. Voor het visserijbedrijf is niet belangrijk waar de meeste vis zit, maar waar de duurste vis zit. Daarop vooruitlopend zijn er in de VS al ideeën om quota in aantallen vis in plaats van kilo´s te verstrekken. Tot eigen voordeel kan er geïnvesteerd worden in beter bestandsonderzoek. ,,Ik weet nog wel een schip dat mee wil doen´´, reageert Pieter Louwe van Slooten.