Masterplan interesse vanuit Noorwegen

OSLO – De Noren bezien het Nederlandse Masterplan Duurzame Visserij (MDV) met grote belangstelling en wil- len samenwerken bij het ontwerpen van nieuwe schepen. Tijdens het North Atlantic Seafood Forum (NASF), dat be- gin deze maand in Oslo werd georganiseerd, werd het MDV aan de orde gebracht en becommentarieerd. Vertegenwoordigers van heel vissend en kwekend Noorwegen zijn op het jaarlijkse NASF aanwezig. Noorwegen is in Europa het ‘visserij powerhouse’. Sytse Ybema van Sustainovate geeft een indruk van de conferentie op 6-8 maart, met nadruk op de Nederlandse inbreng.

Reinder Schaap speelt als visserijattaché een belangrijke rol bij het samenvoegen van Noorse en Nederlandse interesses en belangen. ,,Of we het leuk vinden of niet; Noorwegen is in Europa het visserij ‘powerhouse’. Het land is er zich van bewust dat de olie- en gasrijkdom rond 2050 op is, en dat het zich dan weer voor een groot deel moet redden met mariene en maritieme economische activiteiten. Daarom moet er nu zwaar worden geïnvesteerd in opbouw van kennis in deze sectoren. Innovasjon Norge, een overheidsinstelling die grote delen van de Noorse economie beslaat, stopt hier veel energie in. Een interessant gegeven is dat Innovasjon zich net als Nederland concentreert op een negental topsectoren. Een ander interessant gegeven is dat in het EU Joint Programming Initiative (JPI) voor Oceans & Seas Noorwegen de leiding heeft genomen; wederom omdat dit voor haar een essentiële sector is. In dit JPI wordt voor de komende zes jaar de lijn uitgezet voor onderzoek en ontwikkeling en vormt daarmee de basis voor het komende onderzoekskaderprogramma.’’

,,In het kader van de uitvoering van het 2012 jaarplan ‘Noors- Nederlandse samenwerking in de visserij’ van de Nederlandse visserijattaché Reinder Schaap heeft Sustainovate de opdracht aangenomen om verschillende activiteiten te faciliteren tijdens en rondom het NASF 2012. Met speciale aandacht voor de ontwikkeling van duurzame multipurpose visserijschepen (het Masterplan Duurzame Visserij), stimuleren van ontwikkeling ‘Algen voor vee/visvoer en supplementen’ en de vervolg-missie van Innovatie- Netwerk voor de opzet van een privaat visserijinnovatienetwerk in Nederland en marketing in de Noordzeevisserij. In Noorwegen waren diverse Nederlanders aanwezig, als sprekers of toehoorders, zoals voormalig PVis-voorzitter Doeke Fa- ber, Visfederatie-voorzitter Guus Pastoor, PFA-voorzitter Gerard van Balsfoort, Diek Parlevliet en Dirk van der Plas (Parlevliet & Van der Plas), Louwe de Boer en Jacob Kramer (Ekofish), Gert-Jan Kooij (WR 115), René Wijffels van Alge- PARC (Wageningen Universiteit) en Bert de Vries van Scheepsbouw Nederland, vertegenwoordigers van Phycom BV, PaceBlade Technologies BV en MatureDevelop- ment en enkele studenten van Van Hall Larenstein-WUR. ‘Dag 0’ (dinsdag 6 maart) was vanuit Nederlands oogpunt het belangrijkst, vanwege de innovatieonderwerpen en concrete matchmaking (bij elkaar brengen van professionals), en sloot ook het beste aan bij de uitdagingen waar de Nederlandse kottersector momenteel voor staat. Deze dag stond dit jaar in het teken van mariene voedselbronnen. Vandaag de dag wordt 30 procent van het aardoppervlak gebruikt voor 90 procent van de wereldvoedsel- productie. Slechts 1,8 procent van al ons voedsel komt uit de oceanen. De boodschap van dit innovatieseminar was helder: mariene voedselbronnen zijn onderbenut en gezien de groei van de wereld- bevolking essentieel voor de toekomstige wereldvoedselvoorziening.

Dit lijkt haaks te staan op de beleving die de consument heeft van de grote visserijen. Doeke Faber en Karl Ålmas van SINTEF, de grootste onderzoeksinstelling van heel Scandinavië, zaten deze innovatiedag voor. Faber zelf presenteerde zijn visie op huidige en toekomstige ontwikkelingen in de vissector. Het verhaal van Louwe de Boer over het ontstaan van de Ekofish Group en zijn plannen voor de toekomst werden met interesse ontvangen.
Opvallend dit jaar was de grote belangstelling voor mariene bij- producten; bruikbare organische verbindingen uit vis en andere organismen uit onze oceanen. Nieuw op de agenda dit jaar was het onderwerp algen. Zowel micro- als macroalgenproductie voor visvoeders en andere hoog- waardige toepassingen is in op- komst en veelbelovend, maar lijkt maar moeizaam aansluiting te kunnen vinden op de behoeften van vis- en schelpdierenkweek, bijvoorbeeld in kosten, volume en kwaliteit.

Er is een drietal interessante Noorse ontwikkelingen in de nieuwbouw van visserijschepen:
– de bouw van negen nieuwe witvisschepen (drie voor AkerSeafoods
en zes voor individuele visserijbedrijven)
– de bouw van een nieuw pelagisch schip door visserijbedrijf ‘Liegruppen’
– een ontwerp voor een duurzaam multipurpose schip door Det Norske Veritas

Het Aker-concept heeft hybride voortstuwing (25 procent minder energieverbruik), verwerking van visafval tot vismeel en visolie, verwerking tot filets aan boord en verbeterde vistechnieken.

Enkele elementen uit het Liegruppen-concept:
– Smartbox is een geïntegreerde communicatie tussen gegevens aan boord en de wal; van gevangen hoeveelheden tot het weer en visprijzen.
– Catch-metervoornauwkeurigevangstregistratie.
– Green passport: alle componenten in het schip classificeren op ecologische footprint.
– Hybride voortstuwing
– Energy balance: aan boord zo min mogelijk energie verloren laten gaan, zoals het koppelen van koeling aan verwarming.
– Stabilization: betere vaarstabiliteit, van belang voor opdrachten van de offshore olie- en gasindustrieën om een aantrekkelijke werkgever
te blijven!

Elementen uit het DNV-concept komen dicht in de buurt van het MDV, waar het nevenactiviteiten, energie-efficiëntie, betere arbeidsomstan- digheden en betere veiligheid betreffen.

MDV
Op verschillende momenten tijdens de conferentie werd het MDV naar voren geschoven om interesse in het concept te toet- sen en feedback te krijgen op de Nederlandse aanpak. Er werd die dinsdag door Schaap en Ybema een ‘besloten sessie over scheeps- design’ georganiseerd, met afgevaardigden van de veelzijdige toeleverancier en scheepsontwerper Rolls-Roys Marine, het grote visconcern Aker Seafoods, Scheepsbouw Nederland, SINTEF, de Ekofish Group, Gert-Jan Kooij en Det Norske Veritas (dat recent een ontwerp voor het vissersschip van de toekomst presenteerde). De Noren hebben belangstelling voor samenwerking met Nederland. Daarbij speelt zeker mee dat zij met zo’n samenwerking toegang hopen te krijgen tot EU-fondsen. Maar Nederland krijgt zo ook toe- gang tot in Noorwegen ontwikkelde innovaties. Hoofdvragen: Sluiten ontwikkelingsrichtingen op elkaar aan? Is er draagvlak voor projectontwikkeling met Nederlandse leveranciers en visserij- bedrijven binnen het MDV?
Aker, Rolls-Roys en SINTEF hadden als commentaar op het MDV dat energiebesparing veel gemakkelijker gaat als schepen ‘single purpose’ kunnen worden ingezet. Hiermee kan het ontwerp volledig worden toegespitst op een specifieke activiteit, die om een bepaalde romp, energiebalans en krachtenverdeling vraagt. Het begint volgens de Noren bij het functieprofiel van de gewenste maritieme activiteit, waarna bij- behorend scheepsontwerp(en) wordt of worden getekend. SIN- TEF heeft laten weten het MDV- projectteam met hun ervaring bij te willen staan bij het ontwerp van nieuwe schepen. In juni 2012 zal een groep Nederlandse vissers een nieuw bezoek brengen aan de scheepsontwerp-bouwbedrijven in Ålesund.
Op het NASF waren dit jaar ook vertegenwoordigers uit door de FAO uitgenodigde Afrikaanse ontwikkelingslanden aanwezig. De presentatie over Second Life – een tweede leven van Nederlandse visserijschepen in derde landen – op woensdag 7 maart was voorbehouden aan de Namibische en Angolese delegatie. Men leek enthousiast over het idee: gebruikte schepen uit Nederland die kunnen worden omgebouwd en naar elders verkocht. De delegatie was helder over de bestemming van deze nieuwe schepen: vervanging van de totaal verouderde vissersvloot in hun land. Later die dag hebben Ybema en Kooij de de- legatie uit Namibië uitgenodigd voor een zakendiner waar dieper op de behoeftes en het aanbod werd ingegaan. Ook de delegatie uit Uruguay heeft belangstelling getoond.

Noors Nederlands Netwerk
Tijdens de NASF werd ook een vervolg gegeven op de door Sustainovate georganiseerde en door InnovatieNetwerk gefaci- liteerde Oslo-missie in juni 2011 van een drietal Nederlandse vis- serijbedrijven uit de Klankbord- groep Visserij Innovatie. Het doel: een concrete werkwijze vinden voor het opzetten van een pri- vaat visserijinnovatienetwerk dat volgens het succesvolle Noorse MARELIFE concept zou kunnen opereren.
Marelife heeft in Noorwegen de functie van aanjager en motor achter het organiseren van con- crete projecten waarvan de vraag direct uit de bio-mariene indu- strie komt, en wordt gerund door hoofdspelers uit kapitaalkrachtige bedrijven en innovatieve ken- nisinstellingen. Het weet op die manier veel ‘solution providers’ om zich heen te verzamelen. Be- langrijke vraag is wel hoe een businessmodel eruit ziet voor een privaat innovatienetwerk.
Vorige week donderdag heb- ben Reinder Schaap, voorzitter Øystein Lie van Marelife en Sytse Ybema nog een evaluatiebijeen- komst gehouden om te bekijken of en hoe Nederlandse personen en bedrijven door het jaar heen be- trokken kunnen blijven bij NASF- ontwikkelingen. Nederland zou door het jaar heen enkele mini-se- minars kunnen organiseren over onderwerpen die door de industrie zijn aangegeven als meest urgent.
Bijvoorbeeld energiezuinige sche- pen in de visserij, opschalen van algenproductie aan land, verbe- tering van prijsontwikkeling voor duurzaam gevangen Noordzeevis en ontwikkelen van nevenactivi- teiten die de economische basis van de visserijsector versterken. Voor de pelagische sector kunnen dit zijn: FAO-zaken en dataverza- meling voor (regulier) onderzoek en kennis.
Het is belangrijk dat dit door de sector als zakelijke mogelijkheden worden gezien voor individuele spelers. Deze onderwerpen kun- nen volgend jaar tijdens NASF 2013 terug komen in zowel de hoofdsessie als in gesloten sessies. Nederland kan de leiding nemen in een of meerdere gesloten sessies en kan bijdragen aan het ontwer- pen van het sprekersprogramma van 2013.’’

Jelle Landstra van InnovatieNetwerk vond en vindt de NASF een uitgele- zen gelegenheid om in Noorwegen contacten te leggen. ,,De behoeften van de Noorse offshore industrie leiden tot allerlei nieuwe maritieme en technologische ontwikkelingen waar de visserij van profiteert. In tegenstelling tot de aquacultuur is de Noorse visserij niet sterk in de afzetketen. Er is behoefte aan het uit de ‘bulk sfeer’ halen van vis, ook relevant voor Nederland dus. Een van de innovatieprijzen van deze NASF ging dan ook naar een product met onderscheidende naam (brand) en kenmerken: bacalao van het Noorse Cape Fish.’’

De Noorse overheid steekt volgens Landstra weliswaar veel geld in de bouw van visserijschepen, maar is tot de conclusie gekomen dat dit te weinig opbrengt. ,,Het ontbreekt aan marktoriëntatie. De keten is onvoldoende transparant. Ook weer voor Nederland relevant dus. In dit licht heeft Noorwegen in 2006 het Marine Value Programme geformuleerd. Belangrijk aspect daarbij is dat de vis in Noorwegen niet buiten de veiling om mag worden verkocht, zelfs niet binnen één bedrijf of consortium. Iedereen moet op alle aangevoerde vis kunnen bieden. Daarbij functioneert een stelsel van minimumprijzen, waarbij kwaliteit onvoldoende in de prijs tot uiting komt en er dus onvoldoende stimulans is voor kwaliteitsdenken.’’

Landstra vindt het jammer dat er niet meer Nederlanders aanwezig waren ‘op een plek waar in een paar dagen zoveel informatie en con- tacten samen komen’. ,,Daarbij komt dat Noorwegen eigenlijk een soort Koeweit is. Minder exotisch misschien, maar daarom niet minder interessant. Geld genoeg, waarmee ze ook flink willen investeren in de visserij voor als de olie op is! Dus een waardevolle partner, bij nieuwe scheepsontwerpen en in de markt!’’